De volgende fase voor juridische afdelingen en advocatenkantoren: waarom AI een strategisch gespreksthema is

Hoe ziet de toekomst van het juridische werkveld eruit nu AI zijn intrede doet?
In ons gesprek met Johan Koggink, voormalig managing director van Van Benthem & Keulen, komt één ding heel duidelijk naar voren: de impact van AI op juridische afdelingen én advocatenkantoren wordt fundamenteel en raakt alles van workload tot businessmodel.

In deze blog destilleren we de belangrijkste inzichten uit het gesprek: over de veranderende rol van de bedrijfsjurist, de druk op juridische teams en de strategische vragen waar advocatenkantoren zich nu al mee moeten bezighouden.

De juridische afdeling: van ‘risk police’ naar strategische partner

Johan spreekt met veel juridische afdelingen in zijn huidige werk. Een rode draad: van hen wordt steeds meer strategische waardecreatie verwacht.

Het werk stopt al lang niet meer bij het beoordelen van contracten in een puur juridische context. Juristen moeten vandaag de dag:

• de businesscontext begrijpen,

• de maatschappelijke context meenemen (denk aan ESG, reputatierisico’s, ethiek),

• en bovendien meedenken met de board over strategie en risico.

Daar komt regelgeving als CSRD en bredere compliance-eisen nog bovenop. Compliance gaat niet langer alleen over de relatie tussen twee contractspartijen, maar over de hele waardeketen. Juristen moeten risico’s breder overzien, prioriteren en vertalen naar beleid.

Het probleem: er komt alleen maar werk bij – er gaat nooit iets vanaf – terwijl er nauwelijks extra budget is om mensen aan te nemen. De werkdruk is daardoor structureel hoog.

Arbeidskrapte en werkdruk: “Er komt alleen maar bij”

Wat Johan vaak terughoort van bedrijfsjuristen:

• Werkdruk is structureel hoog en groeit verder door nieuwe regelgeving.

• Vacatures zijn moeilijk te vervullen – goede senior legal counsels zijn schaars.

• Er is weinig ruimte om het werk slimmer of lichter te organiseren.

Tegelijkertijd verwachten organisaties dat de juridische afdeling:

• meedenkt over strategie,

• input levert op bestuurdersniveau,

• en helpt bij transities rond duurzaamheid, digitalisering en AI.

Er ontstaat dus een spanningsveld: meer verantwoordelijkheid, meer complexiteit, maar niet automatisch meer middelen.
Dat maakt de vraag urgent: wat kan je anders organiseren? Welke taken kunnen op termijn door technologie of andere profielen worden overgenomen, zodat juristen zich kunnen richten op het strategische werk waar ze het verschil maken?

Advocatenkantoren in transitie: AI, arbeidskrapte en het businessmodel

Aan de kant van advocatenkantoren ziet Johan vergelijkbare uitdagingen. Ook daar is sprake van hoge werkdruk, een groeiend tekort aan ervaren advocaten, en toenemende verwachtingen van cliënten.

Daarnaast schuurt er iets in het traditionele businessmodel. Het uurtje-factuurtje-model staat onder druk, terwijl technologie – met name AI – het speelveld fundamenteel verandert. AI-tools kunnen juridische informatie razendsnel analyseren, contracten samenvatten en standaardwerk automatiseren. Dat biedt enorme kansen voor efficiëntie, maar het dwingt kantoren ook om hun toegevoegde waarde opnieuw te definiëren.

De vraag wordt: wat is de rol van de advocaat in een wereld waarin kennis niet langer schaars is, maar interpretatie, context en menselijk inzicht wél?

AI als strategisch gesprek, niet als IT-project

Volgens Johan moeten kantoren en juridische afdelingen AI niet benaderen als een IT-experiment, maar als een strategisch thema. Het raakt aan ethiek, kwaliteit, opleiding, vertrouwelijkheid en positionering.
“Wie bepaalt straks wat ‘goed juridisch werk’ is als een groot deel van de output door een algoritme komt?” vraagt hij zich af.

Daarmee wordt AI niet iets voor ‘de techneuten’, maar een onderwerp dat thuishoort aan de bestuurstafel. Het raakt de kern van het juridische vak en de manier waarop kennis, ervaring en oordeel worden ingezet.

Conclusie: van overleven naar vernieuwen

Het gesprek met Johan Koggink laat zien dat zowel bedrijfsjuristen als advocatenkantoren op een kruispunt staan. De druk op werk, de komst van nieuwe technologieën en de veranderende verwachtingen van de maatschappij vragen om herijking.

De uitdaging is niet alleen om bij te blijven, maar om actief te herdefiniëren wat waarde is in het juridische vak. Dat vraagt om leiderschap, samenwerking en durf om te vernieuwen.

Of zoals Johan het zelf mooi samenvatte:

“De vraag is niet óf AI het juridische werk verandert – maar hoe wij zélf willen dat die verandering eruitziet.”

Wil je meer van dit soort gesprekken horen?
Beluister het volledige interview met Johan via spotify